De meest voorkomende achternamen van Europa en wat ze betekenen

Zijn Russen zwijgzaam en  Finnen doof? Waarom kregen priesters in Zuidoost-Europa zoveel kinderen? En waarom noemen Kroaten zich Kroaat? Deze achternamenkaart van Europa roept allerlei vragen op. Lees hier waar elke naam vandaan komt.

De meest voorkomende achternaam in 40 Europese landen

Afbeelding: Teepr / Reddit (via mental_flos)

Dochter van Guðmundur

Laten we in het uiterste noordwesten van Europa beginnen: IJsland. Dat is meteen het enige Europese land waar achternamen niet gebruikelijk zijn. Mensen krijgen er nog als vanouds een patroniem, een afleiding van de voornaam van hun vader.

Zangeres Björk heet voluit Björk Guðmundsdóttir, ‘Björk, dochter van Guðmundur’. Haar vader is dan weer Guðmundur Gunnarsson, ‘zoon van Gunnar’.

Hansen, Jensen, Joensen

Aan de topnamen in veel andere landen zie je duidelijk dat dit systeem vroeger veel meer voorkwam.

In Scandinavië waren blijkbaar de voornamen Johannes en Andreas populair: de meest voorkomende achternamen zijn Hansen (Noorwegen), Jensen (Denemarken), Joensen (Faeröer) en Andersson (Zweden). Je zou ze in het Nederlands kunnen vertalen als Jansen en Andriessen.

Ook veel inwoners van Wit-Rusland (Ivanov), Servië (Jovanović) en Wales (Jones) hebben een voorvader die Johannes heette. Belgen stammen dan weer het vaakst af van een Peter (Peeters), Fransen van een Martin en Noord-Ieren van een William (Wilson).

Het Bulgaarse Dimitrov betekent ‘zoon van Dimitar’ (Demetrius, Dimitri). Constantinou op Cyprus spreekt voor zich. Het Macedonische Stojanovski komt van de bij ons totaal onbekende Slavische voornaam Stojan.

Het typisch Ierse Murphy is de verengelste versie van twee Ierse achternamen – misschien komt hij daardoor zoveel voor. Ó Murchadha betekent ‘afstammeling van Murchadh’ en Mac Murchaidh ‘zoon van Murchadh’.

Priesterzoon

Veel Zuid-Oost-Europese achternamen hebben een religieus tintje. Popescu, Popović en Papadopoulos – de topnamen van Roemenië, Montenegro en Griekenland – betekenen ‘zoon van een priester’. Minder opmerkelijk dan het misschien lijkt: orthodoxe priesters (‘popes’) mogen trouwen.

Turkse overheersing

In de islamitische Balkanlanden vinden we namen die herinneren aan de vroegere Turkse overheersing. Beqiri in Albanië is afgeleid van de Turkse voornaam Bekir. De titel hoca voor een islamitisch godsdienstleraar gaf veel Kosovaren (Hoxha) en Bosniërs (Hodžić) hun naam.

Smeden en molenaars

Engelsen en Schotten stammen vaak af van smeden (Smith). In Duitsland (Müller) en Oekraïene (Melnik) stonden blijkbaar veel molens. Beide namen betekenen molenaar.

Woeste natuur

In het noorden en het zuiden van Europa komen we natuurnamen tegen. Tamm (eik) en Bērziņš (berk) in Estland en Letland herinneren aan de wilde Noord-Europese bossen. Portugezen heten vaak simpelweg ‘bos’  (Silva). De algemeenste familienaam van Spanje, García, is waarschijnlijk afgeleid van het Baskische woord voor beer.

Emigratie

Andere namen wijzen op voorouders die ooit zijn geëmigreerd. Kazlauskas is een verlitouwsing van de Poolse naam Kozłowski, ‘afkomstig uit Kozłów’, een veelvoorkomende Poolse plaatsnaam.

De Poolse topnaam Nowak betekent, net als het Tsjechische Novák en het Sloveense Novak, ‘nieuwman’ – de nieuwe man in het dorp.

Het Maltese Borg verwijst misschien naar een plaats op Sicilië. Veel Slowaken hebben blijkbaar Kroatische voorouders, want Horváth betekent ‘Kroaat’. Het Kroatische Horvat trouwens ook. Curieus: waarom zou een Kroaat in Kroatië zich ‘Kroaat’ noemen? Een vaderlandslievend statement? (Eerder vroeg ik me al af waarom Friezen zo vaak De Vries heten.)

Doof en stom

Nog curieuzer zijn de namen die verwijzen – of lijken te verwijzen – naar een eigenschap van de oorspronkelijke drager. Het Hongaarse Nagy (groot) begrijp ik nog wel, maar waarom is in Italië Rossi (rood) zo populair? Hadden veel Italianen vroeger rood haar of waren ze rood verbrand?

Russen die Smirnov heten stammen niet af van een wodkadrinker, maar van iemand die ‘stil’ was. Waren Russen vroeger zo zwijgzaam?

Finnen zijn echt zwijgzaam, kan ik uit eigen ervaring zeggen, maar die heten dan weer vaak Korhonen – ‘doof’. Misschien zeggen de Russen niets omdat hun Finse buren het toch niet horen.

De Oude en de Jonge

Tot slot Nederland: De Jong. Die naam betekent precies dat, ‘de jonge’, en herinnert eraan dat vader en zoon, opa en kleinzoon of zelfs twee broers vroeger vaak dezelfde voornaam hadden. Twee Jannen in het gezin kregen dan de bijnamen ‘de Oude’ en ‘de Jonge’.

Wat valt je op aan de verschillende achternaam in Europa? En wat betekent jouw achternaam? Zoek het op in de Nederlandse Familienamenbank en laat een reactie achter!